Tam Căn Bản

TT Thích Minh Trí

Những năm gần đây số lượng người về chùa lễ Phật ngày một đông, đây là một dấu hiệu tốt cho xã hội, vì mọi người về Chùa lễ Phật không chỉ là một nhu cầu như một món ăn tinh thần, mà còn thể hiện tâm nguyện hướng thiện, ý chí vươn lên để hoàn thiện nhân cách, đồng thời cùng cộng đồng xây dựng một xã hội hòa bình, hạnh phúc và an lạc, một cảnh giới cực lạc tại trần gian. Xét về tổng thể, mọi người về Chùa lễ Phật đều nhất tâm, nhưng nói như vậy không phải ai cũng hiểu hết ý nghĩa và mục đích của việc về Chùa lễ Phật. Đặc biệt, Phật giáo là một tôn giáo của từ bi và trí tuệ, mọi hành vi của người theo Phật đều phải là chính tín. Ngược lại, nếu hành động của chúng ta không thông qua tư duy quan sát, làm theo một cách thụ động thì hành vi đó chính là mê tín dị đoan. Ví như có người tới chùa lễ Phật nhưng cách ăn mặc lại hở hang như mặc váy, quần cộc hay áo hở nách, hoặc đi lễ Phật mà ăn nói thô tục ồn ào náo nhiệt, những hành vi này đều không đúng và không phù hợp nơi của chùa. Cũng lại có người về Chùa lễ Phật có chút vật phẩm bày đặt lên ban thờ như một sự trao đổi hay bố thí. Tiền lễ thì dắt vào tay tượng, lòng tượng, những hành vi này đều không đúng, nó làm mất đi tính trang nghiêm nơi chốn linh thiêng, mất đi vẻ đẹp của văn hóa tôn giáo. Vì vậy, nhân đây tôi xin được chia sẻ tóm tắt của ba việc cơ bản khi về Chùa lễ Phật, giúp cho mọi người hiểu thêm về ý nghĩa và mục đích khi về chùa lễ Phật, để giữ gìn văn hóa Phật giáo, cũng như mang lại lợi lạc nhất cho mình và cộng đồng.

* Điều căn bản thứ nhất: Cúng dàng

Chắc sẽ có người hỏi: Vì sao cần phải cúng dàng? Cúng cho ai và cúng cái gì? Cúng dàng sẽ được hưởng công đức ra sao? Trên thực tế, cúng dàng không như việc bố thí hay làm từ thiện, càng không như một sự trao đổi, mà cúng dàng là hành động tập xả, từ bỏ lòng tham, là tâm dâng hiến hướng thượng, công đức không phụ thuộc vào giá trị vật chất mà phụ thuộc vào sự thành tâm của thí chủ.

– Cúng dàng là tập xả bỏ: Tập tính của chúng ta bị hun đúc từ bao đời kiếp, trong đó có những tập tính xấu như, tham lam, keo kiệt, bủn xỉn, đố kị v.v, những tập tính này như những sợi dây trói, trói buộc tâm ta, khiến cho ta sống không cởi mở, không biết chia sẻ, luôn luôn cảm thấy thiếu thốn, khổ sở cho dù ta có rất nhiều tài sản, bởi đây chính cái gọi là (lòng tham không đáy). Mà thực chất người được coi là giàu có không phải là họ nắm giữ nhiều tài sản vật chất, mà là người biết cho đi và chia sẻ nhiều nhất.

– Đồng thời đời này chúng ta giàu nghèo đều phụ thuộc vào luật nhân quả, vạn sự vạn vật đều không ra ngoài luật nhân quả này. Như Đức Phật đã dạy: “Muốn biết đời quá khứ, hãy nhìn vào cuộc sống hiện tại. Muốn biết đời tương lai, hãy nhìn vào hành động hiện tại”. Đời này chúng ta được giàu sang phú quý là bởi những đời trước chúng ta đã chăm chỉ làm việc, biết bố thí cho kẻ nghèo khó, biết cúng dàng lên các bậc trưởng thượng. Đời này ta phải khốn khó, khổ sở, nghèo hèn bởi nhiều đời ta sống tham lam, keo kiệt và bủn xỉn. Do đó, tương lai của chúng ta chính là đang phụ thuộc vào những hành vi trong hiện tại.

– Bên cạnh đó, chúng ta về cầu Phật, mong muốn Phật hiểu cho nỗi lòng và cảm xúc của ta, mong Ngài rủ lòng thương độ cho ta. Mà ta vẫn còn giữ tâm tham lam, keo kiệt, bủn xỉn thì sao có sự cảm ứng. Bởi Đức Phật là thanh tịnh, là vô ngã vị tha, nên ta và Phật sẽ không thể là “Đồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu” được, do vậy, cúng dàng chính là tập xả bỏ lòng tham.

– Với người cầu đạo thì phải “Xả thân cầu đạo, xả phú cầu bần” nên việc xả bỏ vật chất mà ta còn không làm được, thì sao nói xả thân để cầu đạo. Chính vì vậy, việc cúng dàng là một ân huệ từ Tam bảo.

* Điều căn bản thứ hai: Tán thán

Tán thán hay ca ngợi, trước tiên đây nói lên sự hiểu biết rõ ràng, minh bạch về Đức Phật cũng như Giáo Pháp của Ngài. Giáo pháp của Ngài được ví như mặt trời xua tan đêm tối, như nước cam lộ tưới mát tâm hồn khô héo đau khổ của chúng sinh, như thuốc chữa lành những căn bệnh, như đất màu mỡ cho muôn loài sinh trưởng, như thuyền bè đưa ta qua bờ giải thoát giác ngộ.

Đức Phật là bậc vô thượng chính đẳng chính giác, là thầy của trời người, là cha lành của bốn loài. Do đó, tán thán là lễ bái, tụng đọc những lời dạy của Ngài. Lễ bái cần phải chân thành, khẩn thiết, như chúng ta đang đói khát cần cơm ăn nước uống vậy. Khi lễ phải năm vóc sát đất gọi là (ngũ thể đầu địa), phải đứng, quỳ cho ngay ngắn trang nghiêm, tâm phải quán chiếu tới hảo tướng của Đức Phật, gọi là “nhất thiết cung kính”, “nhất tâm kính lễ”…).

Lễ và vái mang hai ý nghĩa khác nhau. Vái là vái chào khi đến chùa, và khi ra về, còn lễ là phải ngũ thể đầu địa. Lễ cũng có phần làm tiểu lễ, trung lễ và đại lễ:

– Tiểu lễ: Là đối trước tam bảo, quỳ gốì, hai tay chắp trước ngực mỗi lễ sẽ đầu chạm đất (ngũ thể đầu địa);

– Trung lễ: Là đứng trang nghiêm trước tam bảo, hai tay chắp trước ngực, khi lễ thì từ từ quỳ gối xuống trước, sau đến hai tay và đầu đều chạm đất;

– Đại lễ: Là đứng trang nghiêm trước tam bảo, hai tay chắp trước ngực, khi lễ hành giả xoài người xuống đất (tức toàn thân nằm phủ phục trên đất, hai tay đẩy về phía trước biểu hiện sự dâng hiến tất cả lên mười phương Chư Phật…).

Phần tụng đọc: Phải đọc rõ ràng từng câu, từng chữ, không được bỏ sót chữ nào. Nếu có chuông mõ, nhất nhất phải tụng theo nhịp mõ, không đọc trước đọc sau nhịp mõ, tụng đọc phải như nuốt từng câu từng chữ vào trong tâm. Phần này cũng phân ra làm tán kinh, đọc kinh, tụng kinh và niệm kinh.

* Điều căn bản thứ ba: Thính Pháp

Thế gian có câu: “Không thày đố mày làm lên”. Với Phật giáo, Tăng là người xuất gia, được gọi là “sứ giả của Như Lai”, người có trách nhiệm truyền bá giáo lý từ kim khẩu của Đức Phật thuyết ra, sau được ghi chép lại thành Tam tạng thánh điển đó là: Kinh, luật, luận. Thánh điển mà Đức Phật nói ra bao hàm cả nhân sinh quan, vũ trụ quan, bao hàm từ những việc nhỏ nhất của mỗi con người cho đến cả xã hội, tất cả không ngoài mục đích giúp chúng sinh “ngộ nhập Phật trí kiến”.

Giáo lý của Đức Phật từ nông đến sâu, như mưa xuống rừng cây tùy từng căn cơ của chúng sinh mà ngộ nhập, giáo lý của Ngài như những toa thuốc có thể chữa lành những căn bệnh khổ về tâm, là bậc thầy chỉ đường cho chúng sinh đi tới bến bờ chân hạnh phúc. Trong thời hiện đại, kinh điển của Phật giáo được ỉn ấn phát hành rất rộng rãi. Nhưng vẫn cần phải có những bậc thầy chỉ dẫn cho chúng ta thực hành. Bởi Phật giáo là tôn giáo thực nghiệm, kinh sách thuộc về lý thuyết, nên muôn ngộ nhập được giáo lý cần phải có thực tu. Do đó, trong nhà Phật có câu “Học mà không tu chỉ là học giả, tu mà không học thì đó là tu mù”.

Cúng dàng, lễ Phật là những phương pháp xả bỏ chấp ngã, giúp ta vượt qua những cảm xúc của kiêu mạn và lòng tự ti, khai mở tứ vô lượng tâm. Thực hành Phật pháp bằng tụng đọc những lời giáo huấn từ Đức Phật không chỉ giúp chúng ta tăng trưởng trí tuệ mà còn là sợi dây kết nối giữa Phật và chúng sinh. Nhờ đó mà chúng ta đón nhận được sự an lạc và Giải thoát.